Bardzo często, najczęściej w weekendy, można się natknąć na pasmach amatorskich na łączności prowadzone w szybkim tempie, składające się z dziwnych skrótów i liczb. To są zapewne zawody krótkofalarskie – jeden z najpopularniejszych aspektów radioamatorskiego hobby.

– Zawody? Krótkofalarskie? O co właściwie chodzi? Jak wyglądają i na czym polegają takie zawody? Po co w ogóle nich startować? – Tego rodzaju pytania zadają głównie osoby, które w ogóle nie są związane z krótkofalarstwem, ale często także początkujący adepci radioamatorskiego hobby nie bardzo się w nich orientują. Spróbujmy więc wyjaśnić podstawowe zagadnienia.

Na czym to polega

W zawodach – jak w każdym współzawodnictwie – chodzi o to, aby zrobić coś najlepiej, osiągnąć najlepszy wynik albo też sprawdzić swoje możliwości i umiejętności. To samo dotyczy zawodów krótkofalarskich. Celem takich zawodów jest, aby w czasie, kiedy się odbywają, nawiązać jak najwięcej łączności i zdobyć jak najwięcej punktów.

Po co startować w zawodach? I tak nie mam szans na wygraną.

Być może szanse na zwycięstwo w pierwszych zawodach, w których bierzesz udział są niewielkie. Jednak już sam pierwszy start to jednocześnie pierwszy krok na drodze do zwycięstwa.

Kiedy spojrzymy na wyniki różnych zawodów krótkofalarskich, zauważymy, że często na czołowych miejscach pojawiają się te same znaki. To nie jest przypadek, ale efekt wieloletnich doświadczeń i ogromnej ilości czasu poświęconego na doskonalenie stacji i umiejętności operatorskich.

Czasem można spotkać się z opinią: Gdybym miał dostęp do silnej stacji i dużych systemów antenowych, też bym wygrywał zawody. To bzdura. Równie dobrze można by powiedzieć, że gdybyśmy wsiedli do bolidu Formuły 1, od razu zaczęlibyśmy wygrywać wyścigi samochodowe. W rzeczywistości czołowe miejsca w zawodach to efekt wielu lat pracy i rozwoju nie tylko sprzętu, ale także (a może przede wszystkim) umiejętności operatorskich. I nie ma drogi na skróty.

Wiele osób startuje startuje w kolejnych edycjach tych samych zawodów tylko po to, aby poprawiać własne wyniki, porównywać własne starty na przestrzeni lat. Z kolei, aby poprawiać swoje wyniki, operator stacji poszukuje różnych rozwiązań: instalacja nowej anteny, poprawienie parametrów odbiornika, doskonalenie umiejętności operatorskich, fizyczne przygotowanie do długich zawodów, poznanie właściwości propagacji fal radiowych itd. Udział w zawodach stanowi czynnik mobilizujący do rozwoju własnej stacji i zdobywania doświadczenia.

Ponadto udział w zawodach międzynarodowych jest świetną okazją do nawiązania łączności z poszukiwanymi krajami, które trudno spotkać na pasmach. Niektóre z zawodów ułatwiają zdobycie specjalistycznych krótkofalarskich dyplomów, np. za łączności z okręgami administracyjnymi danego kraju czy rzadko odwiedzanymi wyspami.

Zawody międzynarodowe i krajowe. Z kim nawiązywać łączności

Zawody krótkofalarskie możemy podzielić na dwie zasadnicze grupy: międzynarodowe i krajowe. Zawody krajowe z reguły trwają krótko: jedna godzina albo dwie godziny. W przypadku zawodów polskich zwykle są to godziny poranne albo popołudniowe. Organizowane są zarówno w weekendy jak i w dni powszednie  i odbywają się na pasmach, które gwarantują dobre warunki dla łączności krajowych, czyli najczęściej pasmo 80 metrów (niektóre zawody krajowe odbywają się także w paśmie 40 metrów).

W polskich zawodach krajowych wszyscy uczestnicy zawodów mogą nawiązywać łączności między sobą, ale niektóre łączności dają więcej punktów (np. w Zawodach Warszawskich lepiej punktowane są łączności ze stacjami z Warszawy).

Zawody międzynarodowe odbywają się w weekendy. W tej grupie organizowane są imprezy trwające od kilku godzin do dwóch pełnych dni (48 godzin).

W grupie zawodów międzynarodowych są takie, w których można nawiązywać łączności z uczestnikami zawodów z całego świata oraz takie, w których można nawiązywać łączności ze stacjami z określonego rejonu: kraju, kontynentu czy obszaru geograficznego (np. ze stacjami ze Skandynawii w przypadku zawodów Scandinavian Activity Contest).

Pierwsze zetknięcie z zawodami może być zaskakujące dla niedoświadczonego operatora. Przeprowadzane w nich łączności znacznie różnią się od zwykłych, codziennych QSO, w których często oprócz raportów podajemy imię, QTH poświęcając na to kilka minut.

W zawodach chodzi o szybkość, a informacje, które są nadawane i odbierane (czyli te różne skróty i liczby) wynikają z regulaminu danych zawodów. Same łączności są skrócone do niezbędnego minimum.

Z reguły w zawodach podaje się tylko raport RS lub RST oraz określony regulaminem komunikat, którym może być np. kolejny numer łączności, skrót województwa i powiatu, wiek operatora, numer krótkofalarskiej strefy WAZ itp. Regulamin zawsze dokładnie wyjaśnia, co powinno być zawarte w raportach wymienianych w zawodach.

Próbowałem startu w zawodach telegraficznych, ale nie rozumiem nadawanych komunikatów

Pierwszy start w zawodach telegraficznych może być powodem niemałego zdziwienia i zaskoczenia. Po pierwsze zwykle tempo pracy emisją CW jest dość szybkie. Często zbyt szybkie dla początkującego telegrafisty. Po drugie podczas łączności telegraficznych powszechnie stosuje się skrócone symbole, np.

• 9: zamiast [– – – – .] nadajemy [– .]
• 0: zamiast [– – – – –] nadajemy [–]
• 1: zamiast [. – – – –] nadajemy [. –] albo [. – – –]

Do tego rodzaju komunikatów nadawanych podczas zawodów musimy się po prostu przyzwyczaić. Niektóre z nich (szczególnie nadawanie cyfry 9 w skrócony sposób) są często wykorzystywane także podczas codziennych, zwykłych łączności.

Kto organizuje zawody i kiedy się odbywają? Czy istnieje kalendarz zawodów i spis zasad uczestnictwa?

Zawody krótkofalarskie są organizowane przez różne organizacje, kluby czy grupy zainteresowań. Każdy organizator podaje do publicznej wiadomości szczegółowe zasady udziału w zawodach. Taki zbiór zasad to regulamin zawodów.

Regulamin zawsze szczegółowo określa, z jakimi stacjami można nawiązywać łączności w zawodach oraz jakie informacje nadawać/odbierać w czasie łączności. Regulamin określa także zasady punktacji i obliczania końcowych wyników.

Kalendarz polskich zawodów krajowych znajdziemy na stronie internetowej Polskiego Związku Krótkofalowców w dziale „Zawody”. PZK co roku gromadzi dane od organizatorów zawodów krajowych i publikuje szczegółowy kalendarz, zwykle zawierający łącza do stron internetowych organizatorów, gdzie można znaleźć szczegółowe regulaminy.

Poszukując informacji o zawodach krajowych warto także odwiedzić stronę PGA-Zawody (http://pga-zawody.eham.pl/), gdzie  można znaleźć wiele cennych informacji, dotyczących krajowych zawodów.

W grupie zawodów międzynarodowych najlepszym dostępnym kalendarzem zawodów jest WA7BNM Contest Calendar:
https://www.contestcalendar.com/. To narzędzie pozwala znaleźć zawody, które będą miały miejsce  w nadchodzącym okresie i zawiera skrócony regulamin oraz odnośniki (łącza) do stron organizatorów zawodów.

Polski Związek Krótkofalowców organizuje zawody SP DX Contest, w których stacje zagraniczne nawiązują łączności tylko ze stacjami polskimi. SP DX Contest odbywa się co roku w pierwszy weekend kwietnia.

Zawody te są organizowane od 1933 roku. Na początku swojej historii były organizowane jako “Międzynarodowe Zawody PZK”

Rozumiem ogólne zasady, ale jak jest wyłaniany zwycięzca? Skąd wiadomo, kto wygrał? Jak jest weryfikowany wynik?

W zawodach sportowych, jakie oglądamy w relacjach telewizyjnych, od razu znamy zwycięzcę: jest to zawodnik, który najszybciej przebiegnie określony dystans, wykona najdalszy rzut, najwyższy skok itd.

W zawodach krótkofalarskich uczestnicy to stacje z całego świata (w zawodach międzynarodowych) czy też z całego kraju (w zawodach krajowych). Dlatego opracowanie i ogłoszenie wyników takich zawodów wymaga więcej czasu.

Jak już zostało wyjaśnione, w zawodach podawane i odbierane są raporty. Operator stacji rejestruje zarówno nadawane, jak też odbierane informacje: znak korespondenta, raport nadany i odebrany, datę i godzinę przeprowadzenia łączności, częstotliwość (pasmo). Informacje te zwykle są rejestrowane za pomocą specjalnych programów komputerowych, które wspomagają pracę w zawodach. Po zakończeniu zawodów dziennik przeprowadzonych łączności jest wysyłany do organizatora zawodów. Regulamin zawodów zawsze określa, gdzie i w jakim terminie należy wysłać dziennik.

Organizator na podstawie dzienników otrzymanych od uczestników sprawdza, czy informacje nadane przez jedną stację, zostały poprawnie odebrane przez jej korespondenta. W przypadku błędów traci się punkty za przeprowadzoną łączność. Oczywiście takie sprawdzanie dzienników jest wykonywane przez specjalne oprogramowanie. Po weryfikacji dzienników organizator opracowuje i publikuje wyniki.

Zależnie od wielkości zawodów (a więc ilości uczestników) wyniki są publikowane w terminie od kilkudziesięciu godzin w zawodach krajowych do kilku miesięcy w największych zawodach międzynarodowych. W przypadku zawodów krótkofalarskich trzeba zatem nieco poczekać na końcowe rezultaty.

Zapoznałem się z regulaminami niektórych zawodów, ale mam kłopot ze zrozumieniem podziału na kategorie uczestnictwa.

Każdy regulamin zawodów określa tzw. kategorie uczestnictwa. Zależnie od rodzaju zawodów takich kategorii może być dużo i początkowo interpretacja tego podziału może być kłopotliwa.

W zawodach startuje wiele stacji, które używają zróżnicowanego wyposażenia, anten, czasem są to stacje klubowe itd. Regulaminy zawodów wprowadzają podział na kategorie, aby zachęcić do udziału różne stacje i dać im szansę współzawodniczenia z uczestnikami z tej samej grupy.

Liczba operatorów

Podstawowy podział dotyczy ilości operatorów, którzy biorą udział w pracy stacji w czasie zawodów.  Mamy więc grupę Single Operator (gdzie jedna osoba wykonuje wszystkie czynności związane z obsługą stacji w czasie zawodów) oraz Multi Operator (gdzie w prac stacji w czasie zawodów bierze udział wiele osób, wielu operatorów).

Moc nadajnika

W zawodach międzynarodowych występuje często podział uczestników ze względu na moc nadajnika. Mamy więc grupę stacji QRP (takich, które używają nadajników o mocy wyjściowej maksymalnie 5W), grupę stacji Low Power (które używają nadajników o mocy maksymalnie 100W) oraz grupę High Power (które używają mocy powyżej 100W).

Pasmo

Ten podział wynika z rodzaju pracy w zawodach. Zawody międzynarodowe zwykle odbywają się na wielu pasmach amatorskich. Niektórzy uczestnicy pracują w zawodach na wszystkich pasmach, inni wybierają tylko jedno określone pasmo. Należy przy tym zaznaczyć, że zgodnie z zaleceniami IARU zawody krótkofalarskie nie odbywają się w pasmach 30m, 17m i 12m.

Regulaminy zawodów określają oddzielne kategorie dla stacji, które startowały na wielu pasmach (All Band) oraz oddzielne kategorie dla startów jednopasmowych (Single Band). Ponadto każde pasmo stanowi oddzielną kategorię. Możemy zatem mieć kategorie Single Operator All Band albo Single Operator 80m, Single Operator 40m itd.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że stacje z wieloma operatorami w regulaminach zawodów zawsze klasyfikowane są tylko na wszystkich pasmach, a zatem zawsze będzie to Multi Operator All Band.

Wszystko razem

Opisane powyżej podziały grup klasyfikacyjnych zwykle należy traktować „łącznie”. Posłużmy się przykładem startu wielopasmowego oraz startu na jednym paśmie (20 metrów). Możemy mieć do czynienia z kategoriami Single Operator 20m QRP, Single Operator 20m Low Power oraz Single Operator 20m High Power. Podobnie na wszystkich pasmach możemy mieć kategorie: Single Operator All Band QRP, Single Operator All Band Low Power oraz Single Operator All Band High Power.

Zamieszczony tutaj opis nie wyczerpuje wszystkich możliwych podziałów kategorii uczestnictwa w zawodach krótkofalarskich. Służy jedynie wskazaniu podstawowych, najczęściej spotykanych zasad. Jeśli planujecie udział w zawodach, warto kilka dni przed zawodami zapoznać się z regulaminem, ponieważ jego treść zawsze szczegółowo określa podział na kategorie i zasady uczestnictwa. Zaś w przypadku wątpliwości zawsze można zadać pytanie organizatorowi zawodów lub osobie bardziej doświadczonej w startach w zawodach.

Zawsze warto pamiętać, że zawody mają zwykle tyle kategorii (grup klasyfikacyjnych), że można znaleźć grupę uczestników, którzy dysponują podobnymi możliwościami i z nimi rywalizować o zwycięstwo w danej kategorii.

Punkty za łączności. Jak obliczyć wynik? Co to jest mnożnik?

Sposób punktacji i obliczania osiągniętego wyniku zawsze określa regulamin zawodów. O tym należy zawsze pamiętać. Jeśli chcemy osiągnąć dobry wynik, znajomość punktacji może pomóc w przyjęciu lepszej strategii pracy w zawodach.

Posłużmy się przykładem zawodów CQWW DX Contest. W tych zawodach każda łączność z inną stacją zlokalizowaną na tym samym kontynencie daje 1 punkt, a każda łączność ze stacją z innego kontynentu daje 3 punkty. Wyobraźmy sobie stację europejską z jednym operatorem, który startuje na wielu pasmach (Single Operator All Band). Wyobraźmy sobie także, że w pewnym momencie zawodów mamy warunki propagacyjne sprzyjające łącznościom z Europą w paśmie 40 metrów oraz jednocześnie w paśmie 20 metrów propagację sprzyjającą nawiązywaniu łączności ze stacjami z Ameryki Północnej. Które pasmo wybrać? Oczywiście: 20 metrów, bo za łączności ze stacjami z Ameryki Północnej zdobędziemy znacznie więcej punktów. Skąd o tym wiemy? Z regulaminu zawodów.

Mnożnik

Regulaminy zawodów zwykle określają także tzw. „mnożnik”. Mnożnik jest elementem, który sprawia, że wynik w zawodach zależy nie tylko od ilości przeprowadzonych łączności, ale wymaga także uważnego wyszukiwania takich stacji, które w zawodach są mnożnikami.  Jako przykładem posłużmy się ponownie zawodami CQWW DX Contest. W tych zawodach mnożnikiem są kraje według listy DXCC/WAE oraz strefy WAZ. Wyobraźmy sobie stację (stacja numer 1), która zdobyła w zawodach 1000 punktów za łączności oraz nawiązała w zawodach łączności z 20 strefami i 30 krajami. W przypadku tej stacji końcowy mnożnik wyniesie 50
(20 +  30), a końcowy wynik w zawodach wyniesie 1000 x 50 =  50000 punktów. W tych samych zawodach stacja numer 2 zdobywa 1100 punktów oraz nawiązuje łączności z 20 strefami i 25 krajami. W przypadku tej stacji mnożnik wyniesie 45 (20 + 25) a wynik końcowy wyniesie
1100 x 45 = 49500. Zatem stacja z większą ilością punktów za łączności (a więc zapewne także z większą ilością łączności) nie zawsze musi osiągnąć lepszy końcowy rezultat.

To, czy polować na nowe mnożniki czy też raczej dążyć do nawiązania jak największej ilości łączności to często kluczowa decyzja, dotyczące strategii pracy w zawodach, wpływająca na końcowy wynik. Doświadczeni operatorzy potrafią utrzymać właściwe proporcje pomiędzy tempem nawiązywania łączności, a poszukiwaniem nowych mnożników.

Nie mam możliwości pracy na falach krótkich. Zawody niestety nie są dla mnie…

To zbyt łatwe i proste usprawiedliwienie braku contestowej aktywności… Oczywiście jeśli nie mamy możliwości instalacji anten, nasze możliwości są ograniczone, ale nie oznacza to, że contesting jest dla nas zupełnie nieosiągalny.

Po pierwsze jest dość liczna grupa krótkofalowców, którzy przy każdej możliwej okazji uruchamiają tzw. stację polową. Jest to tymczasowa stacja, zainstalowana na kilka godzin, wykorzystująca najczęściej niezależne zasilanie akumulatorowe i zwykle proste (choć nie zawsze) anteny. To jest fantastyczny sposób na spędzenie czasu z grupą znajomych krótkofalowców.

W ciągu roku organizowane odbywają się nawet specjalne zawody typu polny dzień (ang.: field day) przeznaczone właśnie przede wszystkim dla stacji polowych. Relację z tego rodzaju startu w zawodach opisuje artykuł HF5L/p w zawodach IARU CW R1 Fieldday 2019. Warto poczytać i obejrzeć. Poza samą przyjemnością z pracy w zawodach, była to okazja do spotkania i rozmów o krótkofalarstwie. A to przecież wszyscy lubimy i jest to nieodłączna część naszego hobby.

Drugi ważny aspekt contestowej aktywności to liczna grupa zawodów rozgrywanych na pasmach UHF/VHF. W takich zawodach w nadawanych raportach podaje się zwykle swój lokator. Lokator pozwala na obliczenie odległości pomiędzy stacjami. Wynik w takich zawodach to zwykle suma odległości za wszystkie nawiązane łączności. Podczas pracy na UHF/VHF duże znaczenie ma wysokość anteny i skuteczność stacji, dlatego wielu startujących (zarówno stacje indywidualne jak i zespołowe) uruchamia stacje z różnych wzgórz, górek, okolicznych wzniesień, szczytów itd. Są takie zespoły, które porozumiały się z kierownictwem wysoko położonych schronisk i instalują tam swoje stacje na okres trwania zawodów UHF/VHF.

Które zawody są najlepsze “na początek”?

Z pewnością mniejsze zawody, typu Single-Country, gdzie pracuje mniej stacji, są łatwiejsze do stawiania pierwszych kroków w contestingu, szczególnie, kiedy wyposażenie naszej stacji jest skromne i nie mamy rozbudowanych anten. Jednak nie należy się obawiać także tych największych contestów.

Pasjonaci zawodów mawiają, że nawet jeśli nie wygrywają, to gorsze od porażki w zawodach jest dla nich tylko zaniechanie uczestnictwa. To prawda – każdy udział w zawodach to okazja do poprawy jakiegoś aspektu operatorskiego czy sprzętowego.

Starty w zawodach, nawet jeśli początkowo nie przyniosą dyplomów czy czołowych miejsc, są doskonałą szkołą operatorstwa ­i niezastąpionym poligonem do testowania sprzętu i anten.

Podejdź z odwagą do pierwszego startu, a następnie próbuj kolejny raz i jeszcze raz… Aż w końcu zobaczysz swój znak na pierwszym miejscu w wynikach. To wymaga czasu, ale już samo dojście do najwyższego poziomu to fascynująca przygoda.

Do usłyszenia w zawodach / CU in the contest!