W krótkofalarstwie wykorzystywany jest system raportowania nazywany RST. Kolejne litery skrótu RST pochodzą od angielskich terminów:

• R = Readability = Czytelność
• S = Strength = Siła
• T = Tone = Ton

Właściwie określenie RST dotyczy tylko łączności telegraficznych, ponieważ w łącznościach fonicznych podajemy tylko informację o czytelności i sile sygnału czyli RS (T czyli ton dotyczy tylko telegrafii).

Czytelność sygnału określamy w skali od 1 do 5, a siłę i ton w skali od 1 do 9. Jeśli podczas łączności telegraficznej otrzymamy raport 599, będzie to oznaczać, że sygnał jest doskonale czytelny, silny, a jakość tonu jest czysta. Takich raportów należy życzyć każdemu.

Tutaj należy wspomnieć, że w dzisiejszych czasach podawanie jakości tonu ma znaczenie bardziej historyczne niż praktyczne, choć czasem może nadal być przydatne. W okresie, kiedy krótkofalowcy używali głównie urządzeń samodzielnie skonstruowanych i posługiwali się głównie telegrafią, określanie jakości tonu miało duże znaczenie i rzeczywiście informowało, czy urządzenie pracuje poprawnie. Natomiast współczesne fabryczne transceivery mają pięknie ukształtowane sygnały, praktycznie w 100% czyste.

System raportowania RST pojawił się już około 1934 roku jako szybka, uniwersalna metoda określania czytelności, siły i jakości tonu CW (w tamtym czasie praktycznie tylko takie łączności przeprowadzano). Tutaj warto także przypomnieć, że raport RST jest stałym elementem każdej karty QSL.

Współczesne transceivery posiadają mierniki (S-Meter), pokazujące siłę odbieranego sygnału. Zatem podając raport RST siłę możemy określić na podstawie odczytów miernika. Pozostałe parametry określamy zwykle “na ucho”, starając się je oszacować. Starsze urządzenia czy urządzenia samodzielnego wykonania (homemade) często nie posiadają mierników siły sygnału i wtedy także tę wielkość określamy “na ucho”.

Poniżej prezentujemy zestawienie raportowania RST wraz z podaniem znaczenia poszczególnych określeń.

• Czytelność (R):
  • 5 – Sygnał doskonale czytelny
  • 4 – Sygnał całkowicie czytelny, ale z pewnymi trudnościami
  • 3 – Sygnał czytelny, możliwy do odbioru, ale z dość poważnymi trudnościami
  • 2 – Sygnał bardzo słabo czytelny, możliwość odbioru tylko części komunikatu
  • 1 – Sygnał całkowicie nieczytelny
• Siła sygnału (S):
  • 9 – Sygnał bardzo silny
  • 8 – Sygnał silny
  • 7 – Sygnał dość silny
  • 6 – Sygnał dobry
  • 5 – Sygnał dość dobry
  • 4 – Sygnał na poziomie umożliwiającym odbiór
  • 3 – Sygnał słaby
  • 2 – Sygnał bardzo słaby
  • 1 – Sygnał prawie nieczytelny
• Ton (T):
  • 9 – Doskonała jakość tonu, czysty ton prądu stałego
  • 8 – Dobra jakość tonu
  • 7 – Ton prądu stałego z lekkim przydźwiękiem prądu zmiennego
  • 6 – Ton prądu stałego lekko modulowany napięciem zmiennym
  • 5 – Ton prądu stałego silnie modulowany napięciem zmiennym
  • 4 – Dźwięczny ton prądu zmiennego
  • 3 – Mało dźwięczny ton prądu zmiennego
  • 2 – To prądu zmiennego do 150 Hz
  • 1 – Chrapliwy ton prądu zmiennego poniżej 50 Hz

 Jak zostało powyżej wspomniane, współczesne transceivery posiadają mierniki siły sygnału. Angielska nazwa tego miernika to S-Meter, a w polskim slangu radioamatorskim używa się określenia S-Metr wraz z jego odmianami, np. często podczas łączności można usłyszeć stwierdzenie typu: Na moim S-Metrze wychodzisz na dziewiątkę. Albo też: Jego sygnał prawie połamał mój S-Metr (jako opisowe stwierdzenie, że jakiś sygnał spowodował wychylenie miernika do maksimum skali).

Siła sygnału, która wskazuje miernik transceivera to nic innego, jak pewna wartość napięcia, które pojawia się na 50 omowym wejściu anteny. Im większa wartość tego napięcia, tym wyższe wskazania S-Metra.

W 1981 roku IARU wydała Rekomendację Techniczną, dotyczącą kalibracji mierników siły sygnału. Ta rekomendacja wprowadziła następujące określenia:

• Dla fal średnich i krótkich siła sygnału S9 oznacza, że na wejściu odbiornika pojawiła się moc o wielkości -73dBm. Oznacza to pojawienie się napięcia o wielkości 50μV, przy założeniu, że impedancja wejściowa odbiornika wynosi 50Ω.
• Dla częstotliwości VHF/UHF siła sygnału S9 oznacza, że na wejściu odbiornika pojawiła się moc o wielkości -93dBm. Oznacza to pojawienie się napięcia o wielkości 5μV, przy założeniu, że impedancja wejściowa odbiornika wynosi 50Ω.
• Różnica pomiędzy kolejnymi liczbami (poziomami) skali S wynosi 6dB, co jest równoznaczne czterokrotności mocy i dwukrotności napięcia.
• Sygnały silniejsze od S=9 są raportowane z dodatkową informacją o decybelach, np. „S9 plus 15dB”. 

W przypadku fal krótkich wskazanie S=9 oznacza, że na wejściu anteny pojawiło się napięcie 50μV.  W przypadku częstotliwości powyżej 30 MHz S=9 oznacza napięcie 5μV. Poniższa tabela zestawia siły sygnałów S Metra z wartością napięcia na wejściu antenowym 50 Ohm i dodatkowo prezentuje te wielkości w dBm.

Należy zaznaczyć, że S-Metry współczesnych urządzeń często nie dają dokładnych pomiarów. O ile są zazwyczaj skalibrowane, aby poprawnie odczytać siłę sygnału S=9, o tyle odczyty na niższych poziomach skali nie koniecznie odzwierciedlają przytoczoną powyżej rekomendację IARU. Inaczej mówiąc, odczyty S-Metrów należy traktować jako wielkości orientacyjne. Tę sytuację zmieniło pojawienie się urządzeń SDR, które pozwalają na dość precyzyjny pomiar odbieranego sygnału – nie tylko na skali S, ale także bezpośrednio w wartościach dBm. 

Raporty podczas łączności przez odbicie od zorzy

Łączności przez odbicie od zorzy to temat, któremu będzie poświęcony oddzielny rozdział. Generalnie zorza to silnie zjonizowany obszar jonosfery, którego właściwości pozwalają na przeprowadzanie łączności, przy których sygnały odbijają się od tych zjonizowanych obszarów.

Ze względu na zjawiska fizyczne, jakim podlega sygnał, następuje jego zniekształcenie. W efekcie sygnał odbity od zorzy zawsze jest chropowaty, ton nie jest czysty. Dlatego też w tego typu łącznościach zamiast cyfry  oznaczającej jakość tonu, nadaje się literę A. Na przykład: 55A, 57A itd. Taki też raport umieszcza się na karcie QSL.

Emisje cyfrowe JT i FT. Raportowanie

 Podczas pracy emisjami cyfrowymi typu JT69, JT9 czy FT8 stosowany jest jeszcze inny rodzaj raportu. Siła sygnału jest podczas tych łączności obliczana przez program, obsługujący pracę taką emisją i jest podawana jako wartość SNR (Signal-To-Noise Ratio) czyli współczynnik wartości sygnału do poziomu szumu. Punktem odniesienia do ustalenia poziomu szumu jest szerokość pasma wynosząca 2500 Hz, co determinuje wielkości podawane jako raport. Zainteresowanych odsyłam do krótkiego, ale dość rzeczowego wyjaśnienia metodologii tego raportowania:
http://www.arrl.org/forum/topics/view/1957.

Tutaj, nie wgłębiając się w dywagacje teoretyczne, kluczowa jest dla nas informacja, że przy tego rodzaju emisjach posługujemy się raportami typu -07, -20, -17 itd. Są to liczby określające obliczoną dla danego sygnału wartość SNR. Są to jak najbardziej poprawne raporty i w takiej właśnie postaci zapisujemy je w naszym dzienniku.

Podsumowanie

Opisane w powyższych rozdziałach sposoby nie wyczerpują tematu raportowania. W niektórych specyficznych rodzajach łączności (np. EME – czyli łączności przez odbicie od powierzchni księżyca) stosuje się jeszcze inne rodzaje raportów. Jednakże opisane tutaj raporty są najważniejsze z punktu widzenia krótkofalarskiego elementarza. Z pewnością są najbardziej istotne dla kogoś, kto dopiero wkracza w świat radioamatorskiego hobby.