Przemienniki to technologia od wielu lat znana w komunikacji amatorskiej. Są wykorzystywane przede wszystkim w paśmie 2 metry i 70 centymetrów, ale przemienniki możemy także znaleźć w innych amatorskich zakresach – nawet na falach krótkich (szczególnie w paśmie 10 metrów).
Przemiennik to takie urządzenie, które odbiera sygnał na jednej częstotliwości, a następnie – po przemianie i wzmocnieniu – w tym samym czasie retransmituje ten sygnał na innej częstotliwości. Różnica pomiędzy częstotliwością odbiorczą a nadawczą przemiennika jest nazywana odstępem, przesunięciem. Często w polskiej literaturze lub rozmowach stosuje się także przejęte wprost z języka angielskiego terminy SHIFT albo OFFSET (nieco rzadziej).
Ponieważ odbiór sygnału i jego nadawanie przez przemiennik odbywa się w tym samym czasie, mówimy że przemienniki pracują w trybie full duplex.
Przemiennik (a przynajmniej jego antena) zwykle znajduje się w dobrej lokalizacji, dzięki czemu możliwe jest nawiązywanie łączności pomiędzy korespondentami, którzy nie byliby w stanie usłyszeć się bezpośrednio. Dzięki przemiennikowi bezproblemową łączność mogą przeprowadzić krótkofalowcy, używający ręcznych transceiverów, pracujący z samochodu albo nie posiadający zewnętrznych anten.
Poszczególne przemienniki mają swoje specyficzne rozwiązania, ale niektóre cechy i parametry są wspólne. Oto najważniejsze z nich:
- Kiedy przemiennik nie jest wykorzystywany (na częstotliwości wejściowej nie pojawia się żaden sygnał), przemiennik automatycznie przechodzi w stan czuwania. W stanie czuwania przemiennik nie nadaje żadnego sygnału.
- Aby przemiennik się uruchomił (otworzył), konieczne jest pojawienie się odpowiedniego sygnału na jego częstotliwości wejściowej. Taki sygnał otwierający przemiennik jest zwykle zmodulowany tonem o odpowiedniej częstotliwości albo sekwencją tonów czyli CTCSS (Continuous Tone-Coded Squelch System).
- Kiedy przemiennik jest otwarty, retramistuje odbierany sygnał.
- Jeżeli sygnał docierający do przemiennika zaczyna być zbyt słaby, urządzenie może zaprzestać jego retransmitowania.
- Niektóre przemienniki posiadają kontrolę czasu pojedynczej transmisji. Jeżeli czas trwania pojedynczej retransmisji przekracza określoną granicę, przemiennik przerywa retransmisję.
- Przemiennik rozpoznaje, że transmisja została zakończona i często w takiej sytuacji nadaje alfabetem Morse’a pojedynczą literę. Zwykle jest to litera “K” – jako zachęta do nadawania.
- Praca każdego przemiennika radiomatorskiego odbywa się na podstawie zezwolenia (w Polsce takie zezwolenia wydaje Urząd Komunikacji Elektronicznej). Każdy przemiennik posiada przydzielony unikalny znak.
- W Polsce przemienniki mają znaki zaczynające się od prefiksu “SR”.
- Znak przemiennika jest zwykle cyklicznie nadawany (najczęściej alfabetem Morse’a) podczas pracy przemiennika.
- Przemienniki amatorskie wykorzystują zwykle modulację typu FM. Rosnącą popularność zyskują przemienniki, korzystające z systemów cyfrowej transmisji głosu (np. DMR http://www.sp-dmr.pl/przemienniki-sp-dmr/).
W literaturze dotyczącej przemienników można spotkać się z różnymi terminami, najczęściej pochodzącymi z języka angielskiego. Niektóre z nich mają polskie odpowiedniki, choć bardzo często polscy krótkofalowcy posługują się równolegle terminami polskimi jak też oryginalnym słownictwem angielskim. Oto najważniejsze określenia dotyczące przemienników:
- Częstotliwość wejściowa (ang.: input frequency): częstotliwość na której przemiennik odbiera. Jest to więc ta częstotliwość, na której należy nadawać, aby nasz sygnał był retransmitowany przez przemiennik.
- Częstotliwość wyjściowa (ang.: output frequency): częstotliwość na której przemiennik nadaje. Jest to więc ta częstotliwość, na której należy słuchać przemiennika.
- Offset (w angielskiej literaturze można się spotkać także z określeniem repeater split lub repeater shift): Odstęp pomiędzy częstotliwością wyjściową (output) a częstotliwością wejściową (input). Jeżeli dany przemiennik nadaje na 145.7 i odbiera na 145.1 MHz, to oznacza że jego offset wynosi -600 kHz. W naszym krajowym powszechnie stosowanym słownictwie często stosuje się spolszczenia typu np. Jaki jest input przemiennika? albo Przemiennik pracuje w offsecie 600 kHz itp.
- ton CTCSS: sekwencja tonów, którą automatycznie emituje nadajnik na początku transmisji na częstotliwości wejściowej, aby przemiennik włączył się w aktywny tryb i rozpoczął retransmitowanie sygnału. CTCSS zabezpiecza przemiennik przed uruchomieniem przez sygnały zakłócające lub niepożądane. Jest to także bardzo przydatne w sytuacji, kiedy na tej samej częstotliwości korespondent odbiera wiele przemienników (np. w efekcie podwyższonych warunków propagacyjnych).
Czasem nowym krótkofalowcom trudno jest wytłumaczyć, do czego mogą być przydatne przemienniki. Obecnie mamy do dyspozycji mnóstwo środków komunikacji: telefony komórkowe, różne rodzaje komunikatorów internetowych czy pocztę elektroniczną. Przemienniki jednak mają znacznie dłuższą historię i choć nieco straciły na znaczeniu, nadal są wykorzystywane w amatorskiej komunikacji. Wystarczy przecież tylko ręczne radio, aby rozpocząć nawiązywanie łączności.
Obszerny spis przemienników można znaleźć na stronie internetowej https://przemienniki.net/. Autor tego projektu już jakiś czas temu pisał, że nie ma czasu zajmować się rozwojem strony, ale wciąż jest to bardzo dobre źródło informacji.
Warto także posiadać w swoich zasobach spis przemienników IARU Region 1 pracujących w paśmie 10 metrów. Lista taka została opracowana przez IARU i jest dostępna na stronie internetowej: 10m FM Repeaters IARU Region 1 (PDF).
Zagadnienia dotyczące pracy przemienników są koordynowane zarówno na poziomie krajowym (krajowy VHF Manager) jak i międzynarodowym. Wiele informacji, dotyczących pracy przemienników można znaleźć w dokumencie IARU-R1 VHF Handbook, dostępnym (jako plik PDF) na stronie IARU Region 1. Zalecenia zawarte w tym dokumencie określają pewne standardy pracy przemienników, np.:
- zalecenie stosowania CTCSS
- moc wyjściowa przemiennika (EIRP) nie powinna przekraczać 15W
- antena przemiennika powinna nadawać z polaryzacją pionową
- zakresy częstotliwości dedykowane dla pracy przemienników (są określone w bandplanach poszczególnych pasm).
Skomentuj