System lokatorów to wykorzystywany w krótkofalarstwie wygodny i czytelny sposób precyzyjnego oznaczania geograficznej lokalizacji stacji. Zasady systemu sa bardzo proste. Chyba każdy widział szachownicę i wie, że jej wiersze i kolumny są oznaczone literami i cyframi, które pozwalają jednoznacznie wskazać pole szachownicy. Te same zasady wykorzystuje system lokatorów.

W tym systemie mapa świata została podzielona na pola o wymiarach 10 stopni szerokości geograficznej oraz 20 stopni długości geograficznej. Zarówno poszczególne 10 stopniowe odcinki długości, jak i 20 stopniowe odcinki szerokości zostały oznaczone literami od A do R. przy czym środek tego podziału przebiega przez południk zerowy oraz równik. A zatem kwadrat wyznaczony literami KO (na pierwszym miejscu zawsze podawana jest długość geograficzna) oznacza obszar rozciągający się od 20 do 40 stopnia długości geografcznej wschodniej oraz od 50 do 60 stopnia szerokości geograficznej północnej. Ten podstawowy podział przedstawia poniższa ilustracja (źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Maidenhead_Locator_System).

Następnie każdy z tak wyznaczonych obszarów został podzielony na kolejne, mniejsze pola. Każdy duży obszar jest podzielony na 100 takich pól: każde ma rozmiar 2 stopnie długości i 1 stopień szerokości geograficznej. Każdy z tak wyznaczonych odcinków zotał oznaczony liczbami od 0 do 9. Tego typu oznaczenia (o tym poziomie szczegółowości) sa wykorzystywane np. podczas łączności emisjami FT8 czy FT4 na falach krótkich. Np. oznaczenie KO02 to obszar rozciągający się od 20 do 22 stopnia długości geograficznej wschodniej oraz od 52 do 53 stopnia szerkości geograficznej północnej. Pokazuje to poniższa ilustracja (źródło: https://dxcluster.ha8tks.hu/hamgeocoding/).

Wyznaczone w opisany sposób obszary zostaly podzielone na jeszcze mniejsze: o wymiarach 5 minut długości geograficznej na 2,5 minuty szerokości geograficznej. Taki podział pozwala na wyodrębnienie 576 pól. W tym podziale oszczególne odcinki zostały oznaczone literami od A do X. A zatem obszar wyznaczony symbolem KO02MF rozciąga się od 21 stopnia do 21 stopnia i 4 minut długości geograficznej wschodniej oraz 52 stopnia i 12,5 minut do 52 stopnia i 15 minut szerokości geograficznej północnej. Jak widać na poniższej ilustracji
(źródło: https://dxcluster.ha8tks.hu/hamgeocoding/) lokator KO02MF obejmuje Centrum Warszawy.

Oznaczenia sześcioznakowe są powszechnie wykorzystywane podczas zwykłych łączności oraz podczas zawodów na falach VHF i UHF. Na podstawie znaczeń lokatorów dwóch stacji można dość precyzyjnie (do 2 – 3 kilometrów) obliczyć odległość pomiędzy stacjami. W zawodach na UHF/VHF często wynikiem końcowym jest właśnie suma odległości za przeprowadzone łączności.

Jeśli chodzi o łączności w pasmach UHF/VHF warto także w tym miejscu zaznaczyć, że pewnym wyznacznikiem osiągnięć na tych pasmach jest ilość lokatorów, z którymi nawiązano łączność. Przy tym chodzi tutaj o tzw. średnie kwadraty lokatora (np. KO02, KO1, JN11 itd.).

Zwykle (i jest to bardzo dobrą praktyką) szcześcioznakowe oznaczenie lokatora naszego QTH umieszczamy także na karcie QSL.

Jak obliczyć swój lokator

Współczesny krótkofalowiec ma do dyspozycji wiele narzędzi, które pozwalają na obliczenie lokatora. Jest wiele programów, które umożliwiają wprowadzenie współrzędnych geograficznych i na tej podstawie obliczają lokator. Albo też odwrotnie. Poza tym wiele urządzeń GPS ma wbudowane możliwości podawania na bieżąco lokatorów. Dostępne są także programy dla telefonów z systemem Android, które na podstawie lokalizacji automatycznie wyznaczają lokator. Ilość dostępnych narzedzi jest w tym zakresie ogromna.

Zamieszczone powyżej ilustracje zawierają mapy wygenerowane na stronie
https://dxcluster.ha8tks.hu/hamgeocoding/. Są to interaktywne mapy – podczas przesuwania kursora myszy po powierzchni mapy na bieżąco podawane są zarówno współrzędne geograficzne jak też i oznaczenie lokatora.

Jeszcze większa precyzja

Warto wiedzieć, że czasem (choć dość sporadycznie) zaprezentowany powyżej podział biegnie jeszcze dalej. W krótkofalarstwie zwykle schodzimy do sześcioznakowego poziomu dokładności, np. KO02MF, KO02PF itd. Czasem jednak możemy się spotkać z jeszcze dokładniejszymi oznaczeniami, np. KO02MF04JU. Takie oznaczenie pozwala określić położenie stacji z dokładnością do kilku metrów. Te szczegółowe oznaczenia powstają w sposób analogiczny do tego, co zostało już opisane: jest to po prostu coraz bardziej szczegółowy podział poszczególnych obszarów.

Terminologia

Mówiąc o lokatorach często stosujemy określenie kwadrat albo kwadrat lokatora albo też po prosu lokator. Określenie kwadrat albo kwadrat lokatora to po prostu oznaczenie geograficznej lokalizacji stacji – oznaczenie wykonane w systemie lokatorów.

Wymienione powyżej terminy najczęściej spotykamy w polskiej literaturze krótkofalarskiej, w rozmowach i dyskusjach. Możemy się także spotkać (szczególnie w tekstach angielskich) z określeniem Maidenhead locators albo Maidenhead Grid Squares. Te nazwy wywodzą się od angielskiego miasta Maidenhead. W 1980 roku właśnie w tym mieście odbyło się spotkanie VHF Managerów Europy. Podczas tego spotkania przyjęto system lokatorów jako standard i odtąd nazwa miasta niejako przylgnęła do nazwy systemu. Autorem opracowania systemu lokatorów był angielski krótkofalowiec G4ANB.

Czasem można spotkać się także z nazwą QRA locator. Jest to jednak określenie już historyczne. Odnosi się do systemu opracowanego przez niemieckiego krótkofalowca DL3NQ w 1959 roku. Ten system odnosił sie tylko do stacji europejskich. Zamysł tego systemu był ppodstawą dla obecnego systemu lokatorów, choć założenia były nieco inne. Osoby zainteresowane mogą zapoznać się z dość dokładnym opisem tego systemu umieszczonym w Wikipedii:
https://en.wikipedia.org/wiki/QRA_locator.

Zagadnienia lokatorów w publikacjach IARU

Tematyka lokatorów jest ważna dla krotkofalowców zarówno indywidualnie jak też na pozimie globalnym. Dlatego też funkcjonowanie tego systemu szczegółowo opisane w wydanej przez IARU publikacji VHF Managers Handbook. Wersja 9.01 tego obszernego dokumentu znajduje się na stronie https://www.iaru-r1.org/wp-content/uploads/2021/03/VHF_Handbook_V9.01.pdf.

Warto także wiedzieć, że system lokatorów jest stale doskonalony i dostosowywany do współczesnych wymagań. Dlatego też jest przedmiotem dyskusji na kolejnych Konferencjach IARU. Na przykład dość szczegółowo temat systemu lokatorów był omawiany podczas Konferencji Regionu 1 IARU w 2017 roku w Landshut, Niemcy. Obszerne materiały i dokumenty z tej konferencji są dostepne w zasobach internetowych IARU-R1: https://www.iaru-r1.org/wp-content/uploads/2019/12/GC_2017_Landshut_-Conf-Rep.pdf. Tematyka dotycząca lokatorów pojawia się m.in. w materiałach dodatkowych (od strony 42). Osoby zainteresowane zachęcamy do lektury tłumaczenia na język polski części dotyczącej systemu lokatorów. Tłumaczenie jest dostępne w naszych zasobach internetowych: https://hf5l.pl/wp-content/uploads/2021/05/LA17_C5_17_system_lokatorow_IARU.pdf.